Udazkena Tolosan, besteak beste, perretxikoekiko zaletasunagatik eta eskaintza mikologikoagatik nabarmentzen da. Artikulu honetan Tolosa eta bere inguruetan perretxikoak hartzeko jakin behar duzun guztia azalduko dizugu.
Perretxiko ohikoenak
Tolosa inguruan parke mikologikorik ez dugun arren, basoetan dozenaka perretxiko espezie ezkutatzen dira. Zortzi dira ohikoenak.
- Boletus Edulis: onddo arruntena. Pagadi eta artadietan dago. 7 eta 20 zentimetro arteko luzera eta diametroa du.
- Cantharellus cibarius: xixa edo zizahori bezala ezagutzen da. Hori-laranja kolorekoa da, eta forma irregularra du. Hariztietan eta pagadietan hazten da, goroldioaren, orbelaren eta belarraren artean.
- Russula heterophylla: gibelurdin esaten zaiona perretxiko jangarri aberatsenetako bat da. 15 zentimetroko diametroa du eta bere gainazala orban berde urdinxka eta ilunez estalita dago.
- Macrolepiota procera: Galanperna. Pinudietan eta txilardietan jaiotzen da, eta 30 zentimetroko altuera izatera irits daiteke. Hur edo intxaur zaporea du.
- Agaricus campestris: Barrengorri edo txanpiñoi bezala ezagunagoa. Sega-belardietan daude. 3 zentimetroko diametroa eta 10 zentimetroko luzera du. Ez da Amanita Vernarekin nahastu behar, hau ere erabat zuria eta hilkorra baita.
- Lactarius delicious: Esnegorri edo niskaloa pinu basatietan hazten da. 25 zentimetroko diametroa eta zortzi zentimetroko luzera duen txapela izan dezake.
- Calocybe gambosa edo perretxikoa: txilardietan dago, 7 zentimetroko altuera du eta 15 zentimetroko diametroa.
Nola bereizi arriskutsuak diren perretxikoak
Perretxiko jangarriak eta pozoitsuak bereizteko, bost elementuri erreparatu behar zaie, perretxikoaren zatietan oinarrituz: espora-orria (kapelaren behealdea), txapela bera eta oina.
- Himenio mota
Perretxikoaren zati emankorra da, eta lau mota daude: perretxiko toxikoek lamina edo hodidun himenioak dituzte gehienbat; ezten eta tolesdunak ez dira arriskutsuak.
- Haragia haustea
Perretxiko bat hausten saiatuz gero, konposizioak beste arrasto batzuk eman diezazkiguke: ehunak zuntz luzeak baditu, toxikoa izan daiteke; beste perretxiko batzuek zelula esferikoak eta luzexkak nahasten dituzte, eta testura pikortsua edo klariona ematen dute
- Espora-orriaren kolorea
Katalogatzeko zailena den elementua da. Horretarako, perretxikoa ur edalontzi batean uzten da, eta paper bat sartzen da oinetik espora-orriraino. Koloreak sintetizatuz, eta salbuespenak egon arren, espora arrosa edo arrea duten perretxiko gehienak toxikoak dira, zuriak edo beltzak, berriz, jangarriak.
- Eraztun mota
Espora-orria oinera iristeko modua da: oinera beherantz iristen bada, dekurrenteak dira; xafla libreak edo eskotatuak dira oinaren goialdera igotzen direnak. Azken bi horiek bereizteko, erreparatu behar da ea zaila den oineko xaflak bereiztea. Kasu horretan, xafla eskotatuak izango dira.
- Beloen hondarrak
Kanpoko telatxo mehea ere oso garrantzitsua da perretxikoak mailakatzeko. 4 mota bereizten dira: oinaren oinarrian iraulketa dutenak; txapelan garatxoak dituztenak eta banandu daitezkeenak direnak; oinean eraztun forma dutenak; edo oinean gortina bat dutenak, armiarma-sare bat balitz moduan.
Garrantzitsua: toxikoa den perretxiko bat jaten baduzu eta sintomaren bat baduzu, deitu lehenbailehen Toxikologia Institutu Nazionalera: 915 620 420 (24 orduko telefonoa).
Nola bildu perretxikoak
Natura babesteko eta etorkizunean ere perretxikoak errazago ugal daitezen, perretxikoak biltzeko ohitura batzuk hartzea komeni da.
Alde batetik, otarre bat edo kanpoaldearekin kontaktua duen beste ontzi bat erabiltzea gomendatzen da, esporak hedatu ahal izateko. Kentzeko orduan, ez da zorurik mugitu behar, labana batekin zolatik moztu behar dira. Ziurtatu, halaber, biltzen dituzun horiek behar bezala identifikatuta daudela jangarri gisa, eta zalantzarik izanez gero, hobe da ez hartzea. Aranzadiko espezie bilatzailea ere kontsulta dezakezu zalantzak uxatzeko.
Perretxikoak biltzeko tokirik onenak Tolosa inguruan
Perretxikoak, batez ere, pagadietan, hariztietan eta pinudietan daude. Hernio mendia edo Aralar mendilerroa inguratzen dituzten basoak ezin hobeak dira perretxiko bila joateko.
Urkizu edo Montezkue landa-auzoetatik edo Albiztur edo Alkiza inguruko herrietatik sar daiteke Hernio ingurura. Bestalde, Bedaio auzoa Aralarko sarreretako bat da. Zarateko lepoa zeharkatu ondoren, Nafarroako Azkarate herrira ere irits daiteke, Balerdi eta Artubi mendien oinetan.
Non jan perretxikoak Tolosan
Udazkeneko hilabeteetan, era guztietako perretxikoak eskaintzen dituzte Zerkausian larunbateko Azokako zenbait postuk. Gainera, taberna eta jatetxe askok eskaintzen dituzte kartan edo pintxo formatuan: Ama, Casa Julian, Botarri, Sausta, Ilargi, Jokel, Xare...