Erdi Aroan, bailarako biztanleak parrokiatan multzokatuta zeuden; Laskoraingo eta San Estebango parrokietan, adibidez (XII-XII). Inguruko mendietako hegaletan zeuden baserriak oraingo landa auzoen jatorri dira: Santa Luzia, Monteskue, San Esteban, Urkizu, San Blas, Aldaba eta Bedaio
Santa Luzia
Tolosako auzo zaharrenetako bat da; XIV. mendera arte parrokia izan zen baselizaren izena dauka. Oria ibaiaren ondoan dagoen Arkauteko lorategia ikusteaz gain, Uzturre mendiaren hegaletara ibilaldia egin dezakezue: ikusiko dituzue telegrafo dorre zahar bat, pago motzekin egindako muga bat eta Iurramendikoaren aurreko erruki etxearen baratze ezagunak.
Monteskue
Baserri multzoa Ernio-Gatzume mendigune inguruan dago, herrigunetik oso gertu. Albiztur, Alkiza eta Hernialderekin egiten du muga, eta Urkizu auzoari lotua dago, ehunka urte dauzkan bide baten bitartez. Bide horretan dago PR-Gi 114 ibilbide motza. Ibilbide horretan ikusgai daude, batetik, 300 urte baino gehiagoko elurzuloa; bestetik, San Zipirio kobazulo-baseliza bitxiaren hondarrak; eta azkenik, pago motz mardulak.
San Esteban
Auzoa eta herrigunea trenbideek bereizita daude. Erdi Aroan, auzoan dorretxe bat zegoen, baita San Esteban baseliza ere; baseliza parrokia izan zen 1382. urtera arte eta portada Andre Marian dago gordeta 1918tik. Auzoaren atzealdean Elosegi parkea dago eta, hara sartzeko, auzoa zeharkatu behar da.
Urkizu
Landa auzo bat da eta paisaia ederrak dauzka. San Esteban auzoaren gainean dago; oinez PR-Gi 114 ibilbidetik heltzen da, Lizardi olerkariaren monumentua igarota, edo Monteskue auzotik; errepidez, herrigunetik 10 kilometrora dago. Auzoak mosaiko itxurako paisaia dauka: baserriak, baratzeak, larreak eta basotxoak daude. Deigarriak dira, gainera, zuhaitz motzekin mugatutako bideak eta zutargi erako pagadiak, garai bateko ikatz jardueraren isla; pago horietako bat, gainera, oso handia da.
http://urkizu-alurtxiki.blogspot.com.es/
San Blas
Auzo hori baseliza baten inguruan dago eratua; baseliza parrokia izan zen 1333. urtera arte eta 1820an berreraiki egin behar izan zuten, suak hartu zuelako. Sasoeta oinetxeak gogorarazten digu landa eremu batean gaudela, gero eta txalet gehiago egiten ari diren arren. Udal hilerria San Blasen dago (hilerriari lehen “Tximela baratzea” esaten zioten) eta, gainera, “zazpi bideak” izeneko ibilbide eremura sartzeko handik pasa behar da; horregatik, auzoan jende asko ibiltzen da.
Aldaba
Herrigunetik pixka bat urrunago dago, Intxur mendiaren hegalean, 350 metroko garaieran (errepidez, 12 kilometrora). Baserriak, frontoia eta San Migel baseliza daude, Aralarrera begira. Bi interesgune garrantzitsu bisita daitezke, PR-Gi 74 ibilbidea baliatuta: batetik, Burdin Aroko harresitutako barruti baten hondarrak (Kristo aurreko 1. milurteko herrixka batenak); eta bestetik, Lawson altzifre bat, 55 metrokoa (Albizturren dago).
Bedaio
Balerdi mendiaren itzalean dagoen landa auzo bat da. Hango mendi eta baserriak Elosegi markesarenak ziren, eta han ustiatu zituen Normandiatik ekarritako 5.000 sagarrondo. Gipuzkoako baserririk handiena Bedaion dago eta Gurbillaundi izena du. Giroa lasaia da eta ibilaldiak egiteko aukera asko daude, hainbat ibilbide luze pasatzen baitira handik: GR- 121 (Gipuzkoako buelta), GR-20 (Aralarko buelta) eta GR-21 (Xabier-Loiola). Horiez gain, ibilbide motz bat dago haitz azpian: PR-Gi 112.
www.bedaio.com
